Vandaag neem ik je mee achter de schermen van De Lijn #01 om te zien wat er allemaal komt kijken bij het maken van een superheldenstrip. Er zitten wat lichte spoilers in deze post, dus als je echt eerst wil genieten van de strip, zorg dat je ‘m eerst gelezen hebt.

Het verbaast mij altijd hoe verdomd lang het duurt om van idee naar concreet stripverhaal te gaan. Voordat je een strip in je hand houdt zijn er al talloze stappen afgelegd, meters gemaakt en papieren in de prullenbak beland. Als je altijd al hebt willen weten hoe zoiets in z’n werk gaat (of zelf stripmaker bent en op zoek bent naar tips en trics), kun je hier lezen hoe De Lijn #01 tot stand kwam.

Disclaimer: Ik heb Neil Gaiman ooit horen zeggen “er zijn zoveel verschillende werkwijzen voor het maken van een strip als dat er stripmakers zijn” en dat is natuurlijk zo. Iedereen werkt op z’n eigen manier. In dit artikel wil ik vooral laten zien welke stappen ik neem om van script naar strip te gaan. Als je zelf een strip gaat maken is het dan ook vooral belangrijk om op zoek te gaan naar een manier die werkt voor jou/jullie.

1. Het idee

Een stripverhaal begint, zoals eigenlijk alles, met een idee. Je weet wel dat moment dat je onder de douche staat en probeert tegelijkertijd je tanden te poetsen en jezelf in te soppen om tijdverlies te voorkomen en er opeens iets te binnen schiet.

Dit is meestal een korte zin. Of soms (voor de tekenaars onder ons) kan het ook een beeld zijn dat je opeens voor je ziet.

Voor De Lijn: Pandemie was dit het simpele idee “wat zou De Lijn hebben gedaan tijdens deze hele corona shitzooi”

2. De breakdown

Een idee is eigenlijk nog helemaal niks natuurlijk. Een leuke anekdote op een feestje. Een dagdroom. In ieder geval nog niet substantieel genoeg om een nietje doorheen te jassen en het naar je lezers te sturen.

Als een idee lang genoeg blijft knagen, en je ziet er het nut van in, kun je het uitwerken. Dit betekent dat je het idee serieus moet gaan nemen. Het concreet moet maken.

Voor De Lijn: Pandemie begon dat met een grove breakdown van het verhaal. Welke elementen wilde ik er in verwerken? Wat zijn de thema’s die ik wil aanstippen? En wat is de grove volgorde.

Dit is nog steeds allemaal erg rommelig en op kladjes en losse blaadjes. Alles om me het idee te geven dat ik gewoon nog aan het spelen ben en niet de komende twee jaar van mijn leven committeer aan een project dat z’n weerga niet kent.

3. De synopsis

Okay, aantekeningen zijn tot daar aan toe, als je het verhaal echt serieus wil nemen is het tijd om je tekstverwerker te openen en te beginnen met typen. Ik vind het heerlijk, zeker als ik een langer verhaal schrijf, om gewoon van begin tot eind een grove versie van het script, of een synopsis, te typen. Dit is echt puur schrijfwerk, dus hier heb ik m’n tekenpet echt ver in de hoek liggen.

Voor De Lijn: Pandemie heb ik de hele synopsis geschreven in een periode van 2 maanden. Dit is de hele verhaal lijn (haha) op papier met alle belangrijke wendingen en gebeurtenissen zoals ik die voor me zie. Het is een losse beschrijving met veel random opmerkingen er tussen, sommige dialogen zijn volledig uitgeschreven, anderen totaal niet. 

Kijk bijvoorbeeld naar deze pagina’s uit de synopsis:

Je ziet dat de beschrijvingen erg kort zijn allemaal. Als je naar de uiteindelijke strip kijkt, zie je dat sommige van deze beschrijvingen meerdere strippagina’s in beslag nemen, het halve issue van De Lijn #01 past hier op één a4tje.

4. Het script

Om de vertaling naar de strippagina’s te maken, is mijn volgende stap om deze globale synopsis te vertalen naar een gedetailleerd script. Omdat ik voor een deel van De Lijn: Pandemie een heel strakke pagina layout wilde gebruiken (3×4 grid) was het echt belangrijk dat ik per pagina gedetailleerd ging bedenken wat er in iedere individueel panel terecht zou komen en welke teksten daar bij hoorden. Dat betekende dus twaalf beschrijvingen per pagina!

Dit is bijvoorbeeld de eerste pagina van Pandemie 01:

Verderop in de aflevering, als we naar een ander moment in de tijd zijn gesprongen, ga ik over op een andere layout. Eentje die een stuk minder dwingend is. In mijn script ben ik dan direct een stuk minder gedetailleerd. 

Hier schrijf ik vooral de dialogen uit en beschrijf ik een algemene setting.
Dat vraagt dus verschillende dingen in de volgende fase, die van de thumbnails.

5. De thumbnails

In het tijdschrift Nieuwe Garde beschrijft Aimeé de Jongh het belang van thumbnails. Het zijn de mini tekeningetjes waarmee de striptekenaar zijn/haar verhaal plant en snel veranderingen kan aanbrengen. Eigenlijk is het een soort stroyboard voor je strip. Soms heb je tijdens het schrijven al een specifiek beeld in je hoofd, soms moet je er een beetje naar zoeken. 

Zoals ik al zei is de eerste sectie van strip super gestructureerd, dus dan zit er in de beschrijving al heel veel over wat er precies in de panels moet staan. Dat maakt het voor de tekenaar (ja, dat ben ik dus ook zelf) een stuk makkelijker soms.

Voor de laatste sectie was de layout een stuk meer geïnspireerd op de superhelden comics zoals die nu nog gemaakt worden. Het was voor mij belangrijk om die layout echt te benaderen, maar het is niet iets dat me heel natuurlijk afgaat. Hiervoor heb ik echt talloze pagina’s van Scott McDaniel, Jim Lee en Greg Capullo bestudeerd. 

Vervolgens komt het dan in de thumbnail-fase er op neer om de goede camera standpunten en de juiste framing te kiezen. Dat betekent een hoop schetsen en zoeken.

6. Het letteren

Dus wanneer mogen we nu eindelijk gaan TEKENEN Huug? Nu toch eindelijk, please?

Eh, nou, nee. Eerst gaan we letteren.

Toen ik net begon met strips maken tekende ik eerst hele pagina’s vol (vaak zonder te scripten en te thumbnailen trouwens) en moest ik op het laatst “nog even de teksten er in zetten”. 

Resultaat: een strip waar het artwork totaal geen rekening houdt met de plek waar veel of weinig tekst komt. Te vaak zag ik mijn pagina’s daardoor volledig uit balans raken, dus uiteindelijk heb ik er voor gekozen om het letteren helemaal naar voren te trekken.

De Lijn letter ik in Adobe Illustrator (hoewel ik overweeg dat in InDesign te gaan doen, maar hey, een stripmaker kan maar zoveel adobe programma’s tegelijk beheersen), dus dat betekent dat ik de thumbnails inlaadt in illustrator en daar de teksballonnen en teksten overheen zet.

Ziet er een beetje crapy uit misschien, maar het zal je verbazen hoeveel het scheelt als je weet dat in panel 5 meer dan de helft van de ruimte wordt gebruikt voor tekst. In deze fase maak ik ook alvast de kaders trouwens.

Alles dat ik heb geleerd over letteren in Illustrator heb ik van dit tutorial van Scott McCloud.

7. De pencils

Okay, dus we weten wat er op de pagina moet komen. We waar er tekst komt te staan.
Dan kunnen we nu eindelijk gaan TEKENEN?!
Ja.

Op een bepaalde manier is het moeilijke gedeelte nu achter de rug en is de rest alleen nog een invuloefening. Aan de andere kant begint het nu pas en wordt het nu hard werken om die twee bolletjes om te vormen tot echte, sprekende figuren.

Dit is ook het gedeelte waarbij je gewoon moet gaan doorstomen. Ik vind het het prettigst om mijn pencils zo veel mogelijk achter elkaar te doen, maar daardoor kan het soms wel een enorme opgave lijken. Zo, nog maar 22 pagina’s te gaan *verliest alle levenslust.

Daarom probeer ik nu te experimenteren met het afwisselen van de fases, maar ben er nog niet helemaal uit.

8. De inkt

Je moet weten dat in de traditionele strip-productie een sterk onderscheid bestaat tussen een aantal van deze fases. De schrijver plot het verhaal, de tekenaar maakt de thumbs en de pencils en dan gaan de pagina’s naar de inkter. Die maakt van al die potloodlijntjes strakke zwarte inkt lijnen. Dit is vooral een overblijfsel uit de tijd dat de reproductie van tekenwerk nog lastig was, scanapparatuur pakte de potloodlijnen niet, dus moesten ze duidelijk worden gemaakt met oost indische inkt. Tegenwoordig is dat eigenlijk helemaal niet meer aan de orde. De meeste tekenaars werken digitaal en als je wil, houdt niets je tegen om van iedere pagina een aquarel schildering te maken of weetikveelwat.

Bij DC en Marvel wordt dit onderscheid nog steeds wel gevoerd volgens mij, hoewel steeds meer tekenaars ook hun werk inkten geloof ik.

Ik vind het onderscheid tussen de fases wel lekker duidelijk en werk dan ook graag eerst mijn pagina’s uit in potlood en vervolgens in inkt. Het voelt heerlijk definitief om die zoekende potloodlijnen om te zetten in zwart-wit.

Bovendien is dit het tekenwerk dat de inkleurder zal gebruiken om het geheel…kleur te geven.

9. De kleur

Toen ik wist dat ik de strip in print uit wilde gaan brengen was een van de eerste beslissingen die ik nam om het niet zelf te gaan inkleuren. Met alle petten die ik al draag heb ik met de van de colorist het minste. Bovendien heb ik me er nooit echt in thuis gevoeld.

Daarom heb ik voor deze stap in het proces hulp ingeschakeld van professioneel colorist Jimmy G.

Het was voor mij een hele nieuwe ervaring om met iemand samen te werken aan een comic. Opeens moest ik aan iemand gaan uitleggen wat ik eigenlijk met panel 4 op pagina 7 bedoelde, terwijl dat gesprek zich normaal altijd binnenin mijn hoofd afspeelt.

Maar het is zeker de moeite waard met een colorist samen te werken, Jimmy komt met ideeën en suggesties waar ik niet aan gedacht had en hij weet perfect die comic-vibe te creëren die ik zo graag wil dat de strip uitstraalt!

10. Het begin

Okay, dus nu heb je een berg pagina’s die zijn getekend, geïnkt, gekleurd, geletterd en als het goed is het verhaal vertellen zoals jij dat bedoeld had.

Het enige dat je nu nog hoeft te doen is alles op te maken, te doorspekken met nepadvertenties, laten printen, een website optuigen en mensen vertellen dat ze een strip bij je kunnen kopen, easy peasy.

Gekkigheid natuurlijk, print en distributie is een heel eigen tak van sport waar ik ook nog wel een boom over op kan zetten. Maar in dit artikel wilde ik je vooral even meenemen in de reis van Script naar Strip. En die hebben we doorlopen.

We begonnen met een idee, een krabbel ergens in een schetsboek. En uiteindelijk kwamen we uit bij een bundel getekende pagina’s die dat idee overbrengen naar lezers. Voor mij is dat de magie van schrijven en tekenen. Op een haast telepathische manier ideeën vanuit mijn hoofd projecteren op de pagina, zodat jij ze kunt lezen.

Vragen?

Heb je nog vragen over het stripmaakproces? Ben je zelf een strip aan het maken en doe je het echt letterlijk op de omgekeerde manier? Of heb je een andere vraag?

Laat het me weten in het commentaarveld hieronder!