Dit is een uitgebreide toelichting bij De Lijn #015 – De Missie.
Het maakt weinig sense zonder dat je de strip hebt gelezen, dus doe dat eerst hier.

In deze toelichting lees je:

• Hoe ik kleur gebruik om scènes van elkaar te scheiden.
• Hoe de strip een uiteenzetting is van de verschillende ‘panel grids’.
• Het psychologische effect van inzoomen.
• Hoe ik de lezer weg-trek bij ‘de europese strip’.

STRIP TECHNIEKEN

Voor De Lijn #015 leek het me mooi om een kijkje te nemen in het hoofd van onze held. Om zijn missie beter te begrijpen moet de lezer als het ware mee kruipen in zijn hoofd.
Daarvoor gebruik ik een aantal strip-technieken (kom maar door met de grappen) en het leek me tof om daar even wat meer over te zeggen.
Het zijn van die dingen die pas bij een tweede of derde keer lezen (of nooit) duidelijk worden, dus ik dacht laat ik ze even benoemen.

KLEUR ALS CODE

Als stripmaker heb je ontzettend veel gereedschap tot je beschikking.
Acteurs, atributen, pagina-layout, transities, lijnvoering, kaders, dialoog.
Maar ook: kleur!

Het belang van (de verhalende kracht van) kleur wordt vaak over het hoofd gezien. Als mensen het hebben over kleur in strips, hebben ze het toch vooral over hoe kleur gebruikt wordt om een bepaalde sfeer neer te zetten.

Maar kleur is natuurlijk ook super nuttig voor categorisering. En zo gebruiken we het ook heel vaak, kijk maar naar de kleurtjes in je google agenda, e-mail programma of je Excel sheet met al je uitgaven (heb je die?).

In De Lijn #015 wilde ik de drie scenes (een beroving, een drugsdeal en een verkrachting) ieder hun eigen kleurenschema geven. Dat geeft de lezer een extra hulpmiddel om ze van elkaar te onderscheiden.

Dit is goed te zien in een overzicht van de pagina’s naast elkaar:

Het vierde kleurschema is dat van De Lijn en wordt geïntroduceerd op pagina vier.

Zo wordt kleur meer dan een opvulling en voegt het een verhalende laag aan de strip toe.

PANEL GRIDS

Een van de belangrijkste onderdelen van een strip zijn de zogenaamde panels (hier is niet echt een goed Nederlands woord voor helaas, dus ik gebruik hier de Engelse term).

Er zijn een aantal veelgebruikte pagina-indelingen waarbij ieder panel even groot blijft:

Three panel grid

Een fijne evenwichtige verdeling die een panoramisch effect heeft.
Darwyn Cooke gebruikte deze grid in zijn boek The New Frontier.

Six panel grid

Een verdeling waar de panels haast vierkant worden. Hierdoor lijken alle panels even belangrijk te zijn.

Nine panel grid

Een compacte grid waar je een grote hoeveelheid informatie in kwijt kunt zonder dat de panels te vol lijken. Heel Watchmen is gebouwd rondom deze grid.

Sixteen panel grid

Dis is eigenlijk de ‘volste’ grid die mogelijk is op een pagina en geeft een haast claustrofobisch gevoel.
Frank Miller gebruikt deze grid regelmatig in The Dark Knight Returns.

*Al decenia lang experimenteren tekenaars met pagina-layout en komen ze tot de vreemdste variaties. Ik koos deze grids omdat ze nog steeds de basis zijn voor veel main-stream stripverhalen.

Hoe meer panels op een pagina, hoe minder ruimte de lezer heeft om te ademen. De leeservaring wordt als het ware steeds intenser.

De effecten van deze grids wilde ik onderzoeken en gebruiken in De Lijn #015.

We beginnen met twee pagina’s van three panel grids.
Binnen deze panels zit ook nog haast geen actie.

Pagina drie verdubbelt het aantal panels (six panel grid) en voor iedere scene wordt nu de actie in gang gezet (fietser wordt overvallen, dealers wisselen spul uit, meisje wordt achtervolgd).

Op pagina vier worden de panels nog kleiner (nine panel grid) waardoor de intensiteit toeneemt.

En dan breek ik de hele grid open voor een one panel gird (!) op pgina vijf. Die heeft extra impact door de opbouw van de voorgaande pagina’s.

Op pagina zes gaan we weer verder met een nog kleinere grid, van zestien panels.

De intensiviteit hiervan is hoog en de lezer krijgt het gevoel dat de handelingen elkaar razendsnel opvolgen.

Pagina zeven, tot slot, laat het hele idee van een panel grid los en is te zien als een soort meta-panel waarin we De Lijn op het strijkijzer (=een gebouw in Den Haag) zien zitten. De afwikkeling van de drie scenes weergegeven als drie panels in het silhouet van het gebouw.

INZOOMEN EN PSYCHOLOGIE

Omdat de strip eigenlijk een verkenning is van De Missie van onze held, een kijkje binnen in zijn hoofd, wilde ik dat benadrukken. Dat doe ik door de lezer letterlijk naar het hoofd van De Lijn te zuigen.
Door in te zoomen.

Iedere pagina brengt ons een stukje dichter bij het hoofd van De Lijn.
Pagina één is een weids locatie shot.
Pagina twee laat de hoofdrolspelers zien, van een afstand.

Pagina drie brengt de figuren dichterbij.
Tot we op pagina zes helemaal zijn ingezoomd op het linker oog van De Lijn.

Deze zoom geeft de lezer het gevoel letterlijk in het hoofd van de held te kruipen.
Onbewust versterkt dit het idee dat de handelingen en de actie in dit verhaal maar een terzijde is. Het gaat om de motivaties van De Lijn.

AFSCHEID VAN DE EUROPESE STRIP

Kijk je goed naar Europese avonturenstrips zoals Kuifje, Blake en Mortimer maar ook bijvoorbeeld Suske en Wiske, dan valt er iets op.

Niet alleen zijn ze getekend in de zogenaamde Klare Lijn (een tekenstijl waarbij iedere lijn eigenlijk even dik – en dus even belangrijk – is), ook gebruiken ze een vrij specifieke cameravoering.

Omdat de makers zo gericht zijn op duidelijkheid (klaar-heid), zijn vrijwel alle figuren ‘full figure’ getekend.
Kuifje is in ieder panel even groot en de camera neemt eigenlijk zelden afstand, of komt dichterbij.

Dat zorgt voor overzichtelijke actie waarbij de lezer in één oogopslag kan zien wat er gebeurt.
Voor een uitgebreide analyse van de verteltechniek van Hergé kijk eens de video van Strip Panel Naked over het onderwerp:

Deze cameravoering is overzichtelijk en leest prettig, maar geeft de lezer ook flink wat afstand tot het verhaal: je kijkt altijd als veilige toeschouwer naar de scenes en actie.

In mijn ogen mist deze tekenstijl daardoor een bepaalde mate van realisme.
Als je in je maag gestompt zou worden, zou je helemaal geen tijd hebben om de baksteenstructuur van het achterliggende gebouw tot je te nemen.

Gedetailleerde achtergronden en tekeningen maken een strip vaak niet realistischer, maar juist minder realistisch. In het moment van actie, let je vaak namelijk helemaal niet op dat soort details. Je aandacht wordt volledig in beslag genomen door een alles overheersende angst of je dit wel zal overleven met al je tanden nog in je mond.

Deze aflevering van De Lijn kun je dan ook zien als een transitie van de Europese manier van vertellen (full figure, duidelijke handelingen) naar een compositiestijl die meer leent van de Amerikaanse comics (en een vleugje manga misschien als we kijken naar de bewegings-strepen en het glimmertje in het oog van De Lijn onderaan pagina zes).

Alsof ik de lezer vertel, dit is niet je alledaagse Europese avonturenstrip, hier gaat het er ruig aan toe.

Net als de Missie van De Lijn, is het soms op het randje.

Maar ik doe het om een punt te maken.

De wereld is niet schoon en aangeveegd en duidelijk te beschouwen door een venster van een veilige afstand.

Vaak stormt ze je leven binnen met een intensiteit die maakt dat je niet meer weet wat onder en wat boven is.

En het enige dat je dan nog hebt om je te helpen je staande te houden, is je eigen missie in het leven.

Jouw levens-lijn.

GENOEG ACHTERGROND?

Zoals je ziet, zat er aardig wat strip-techniek in deze aflevering.

Ik vind het altijd supertof om veel dingen in mijn strips te stoppen. Om eerlijk te zijn zit er achter iedere aflevering van De Lijn wel een verhaal als dit.
Het is gewoon dat ik niet altijd de moeite neem het allemaal uit te schrijven.

Dus ik ben benieuwd wat je er van vond.
Draagt het bij aan de leeservaring voor jou?
Was een aantal van de dingen je al opgevallen?

Laat het me weten in een reactie hieronder!