Een kijkje achter de schermen bij de totstandkoming van de titelpagina van De Lijn #05.

In dit artikel laat ik je graag stap voor stap zien hoe één van de tekeningen op een strippagina tot stand komt. Zoals met alle projecten is het heerlijk om (achteraf) te zien hoe iets stapje voor stapje een stukje verder komt. In het begin is er nog een leeg vel papier en uiteindelijk staat er een heuze strip-pagina!
Klaar?
Goed dan, hier komt de titelpagina van issue 05 (binnenkort verkrijgbaar) stap-voor-stap.

Splash

Waar we de afgelopen issues vasthielden aan die verdomde 4×3 grid LINK NAAR SYMMETRIE mocht ik in issue #05 eindelijk de kaders een beetje loslaten. In dit issue zien we eindelijk wat er nou in godensnaam met onze Thijs (De Lijn) is gebeurd, dus ik wilde deze sequentie graag zo cinematisch mogelijk openen.

Laten we eens beginnen met wat onze fatalistische schrijver in het script had staan.

Goed, dus het enige dat ik voor het eerste panel toegeworpen krijg is “Splash page van boven gezien. Trekvlietplein.”
Dat is natuurlijk vrij summier. Wat betekent dat ik mijn creativiteit de vrije loop mag laten gaan. Bovendien ken ik de schrijver vrij goed, dus kan ik meestal wel aardig inschatten hoe hij het voor zich ziet.
Dus mijn eerste stap is een kleine thumbnailschets te maken van de setting.

Vaak loopt het hier al uit de hand en wil ik direct teveel informatie in een kleine schets stoppen. Bovendien heb ik gemerkt dat gedetailleerde thumbnailschetsen een hoop tijd besparen verderop in het proces.
Hier zie je mijn schetsvel voor deze scene. Mijn idee voor het toevoegen van een vlindertattoo op de kop van AJ heeft het uiteindelijk niet gehaald.

Ik wilde graag de omgeving van panel 1 lekker door laten lopen achter panel 2 t/m 4 door, dus in deze fase ben ik vooral bezig met die elementen een beetje in elkaar schuiven.

Referentie uit de echte wereld

Oh ja, in het script stond wel “Trekvlietplein”. Misschien moest ik daar nog iets mee?
Een van de grootste uitdagingen aan het hele Lijnproject is dat het zich afspeelt in Den Haag. Dus een echte stad. Waar echte gebouwen staan die er op een specifieke manier uitzien.
Dat is vreselijk voor een tekenaar, want betekent dus dat je niet zo makkelijk gebouwen of straten uit je duim kunt zuigen. Gelukkig koos de schrijver er voor om voornamelijk locaties te gebruiken die ik al goed ken. Zo is het huis waar Thijs/De Lijn woont eigenlijk het huis waar ik een tijd heb gewoond. En is het Trekvlietplein een straat waar ik iedere week wel een paar keer doorheen loop op weg naar mijn werk.

Desalniettemin is het een hele klus om alle details van zo’n locatie over te nemen.
Vooral omdat je als tekenaar qua compositie vaak op zoek bent naar iets dat niet helemaal (of helemaal niet) overeenkomt met de werkelijkheid.

Dus het is altijd een beetje pick-and-choose voor een tekening als deze. Uiteindelijk probeer ik altijd vooral te gaan voor de sfeer van een plek. Dat is mijn manier om te zeggen dat ik geen Blake and Mortimer geduld heb (ooit maak ik een Lijn verhaal met super realistische tekeningen van de binnenstad van Den Haag, okay!). Trouwens, hoe vaak loop jij nou helemaal langs het Trekvlietplein?

vijfpuntsperspectief

Een van de redenen dat ik überhaupt ooit begon met De Lijn is de Nightwing run van Chuck Dixon en Scott McDaniel geweest. Deze comic is voor mij nog steeds op vele fronten de ultieme superhero comic. Soap meets superhero’s. Ik raad de vijf Trade Paper Backs die deze hele run verzamelen dan ook ten zeerste aan.
Een van de dingen die het meeste indruk op me maakte was het tekenwerk van Scott McDaniel. Zo dynamisch, haast cartoony maar ook weer gritty. Zoiets had ik gewoon nog nooit gezien en kwam recht binnen in mijn veertienjarige tekenaarshartje.

Later ontdekte ik dat McDaniels pagina’s onder andere zo dynamisch zijn vanwege zijn gebruik van vijfpuntsperspectief. Een soort bolle-lens techniek waardoor er haast geen rechte lijnen meer te zien zijn. Toen ik deze scene schreef wist ik al dat ik voor het splash-panel dit vijfpuntsperspectief wilde gebruiken.

Waar je bij een-, twee- en driepuntsperspectief rechte lijnen gebruikt (pak je liniaal er maar bij!), gebruik je bij vier- en vijfpuntsperspectief gebogen lijnen om de verdwijnpunten met elkaar te verbinden. Dat betekent dat je veel informatie op een dynamische manier kunt vangen in één tekening.
Het betekent ook, extreem veel hulplijnen in je tekening.

Nou ben ik gelukkig geen professionele tekenaar en doe ik het meeste een beetje met mijn linker timmermansoog, maar voor een plaat als deze haal ik er toch wel wat hulplijnen bij.

Eigenlijk moet ik hiervoor een vakkundig grid maken enzo, maar volgens mij was ik daar bij deze pagina te lui voor. Je ziet ook dat het allemaal een beetje scheef loopt hier en daar, maar goed is goed genoeg, zullen we maar zeggen.

Een Nederlandse tekenaar die trouwens superveel weet over extreem perspectief, is Stephan Timmers. Lees hier zijn blog over extreme perspectieven.

En voor de tekenaars onder ons is het de moeite waard om McDaniels teken-tips op zijn website te checken.

Na een hoop geschets en geknoei en gegum kwam ik uiteindelijk op een potloodtekening die er zo uitzag:

Ik ben dolblij dat ik mijn potlood- en inktfase van elkaar heb losgetrokken, want dat geeft me een moment de tijd om even te genieten van het feit dat ik deze potloodgymnastiek succesvol heb doorstaan, zonder dat ik alvast na hoef te denken aan de opgave die het zal zijn dit allemaal in de inkt te zetten.

Inkten

Allereerst maar even een kleine disclaimer: ik werk volledig digitaal!
Met mijn Wacom Mobile Studio Pro kan ik nu eenmaal 10 keer sneller uit de voeten dan met kroontjes pen, oostindische inkt en Bristol Board. Daar heb ik me lang schuldig over gevoeld, maar met een strakke deadline heb ik domweg geen tijd om mezelf schuldig te voelen. Die tekening moet af en zo snel mogelijk!

Met digitaal tekenen slaat het eigenlijk nergens op om te spreken van een “inkt” fase. Ten eerste gebruik je dus geen inkt (maar pixels, net zoals in alle fases). En ten tweede is het eigenlijk gewoon een voortzetting van de tekening die je in de ‘potlood-fase’ hebt gemaakt.
Toch werkt het voor mij in m’n hoofd erg fijn om te denken in verschillende fases. Niet alleen om te voorkomen dat je instort van moedeloosheid voor je goed en wel begonnen bent om ook maar een streep op papier te zetten, ook omdat het je de kans geeft met een andere blik naar de pagina te kijken.

Tijdens het ‘inkten’ ben ik niet meer bezig met het perspectief, compositie of de plaatsing van tektballonnen en al dat andere geneuzel. Als het goed is heeft de potloodtekenaar daar allemaal al voor gezorgd (hoewel ik hem nooit helemaal vertrouw). Nee tijdens de inkt-fase kijk ik naar vlakverdeling, lijntjes, blaadjes en ander gemierenneuk. Ja eigenlijk zou je kunnen zeggen dat de inkt-fase de fase is waarin het echte tekenen begint.

“Tijdens het inkten begint begint het echte tekenen pas.”

De Lijn-stijl is er een van zwarte vlakken en veel schaduwen. Beetje in de traditie van Frank Millers Sin City met een vleugje Will Eisner (om maar even twee iconen te noemen). Dat betekent dat ik eigenlijk voortdurend zoek naar plekken die ik zwart kan maken.

Deze scène speelt zich af tegen het eind van de dag, dus dat gaf mij de mogelijkheid om te spelen met lange schaduwen. Die geven altijd een lekker dramatisch effect.
Deze stijl is er een die een beetje het midden houdt tussen design en tekenen. Daarbij negeer je soms een aantal natuurwetten (iets dat ik in het dagelijks leven sowieso pleeg te doen).
De zon staat duidelijk bovenaan de pagina en het figuur en de lantaarnpaal geven een schaduw die helemaal over de pagina heen loopt. Dus als we de lichtbron echt zouden volgen, zou ook die hele boompartij achter het figuur een enorme slagschaduw moeten slaan. Omwille van het design van de pagina kies ik ervoor om dat volledig te negeren. Daardoor komt sterkere focus op het figuur te liggen en voorkom ik dat, ehm, de pagina gewoon helemaal zwart wordt.

Dit is waarom striptekenen voor mij zo wezenlijk anders is dan gewoon “goed kunnen tekenen”: ieder panel is een designkeuze naast een teken-uitdaging. Als het goed is ondersteunt dit allemaal het verhaal dat je probeert te vertellen.

Kleur

Hier komt het moment dat ik wat rustiger aan kan doen.
Sterker nog, dit is het moment dat ik helemaal NIKS hoef te doen.
Ik draag de geïnkte tekening namelijk over aan inkleurder Jimmy G (die alle Lijn issues inkleurt) en laat hem zijn magie uitvoeren.

Meestal heb ik binnen een paar dagen een mailtje met de bestanden en dat is altijd een feestje. Het blijft altijd een beetje raar als iemand met jouw tekeningen aan de slag gaat. Je moet zorgen dat je duidelijk communiceert over wat de bedoeling van de scène is en wat jij voor ogen hebt.
Hieronder een stukje uit de briefing voor Jimmy:

Je ziet dat het script (naast tenenkrommend slecht Engels, sorry Google Translate) een stuk meer details bevat dan het script waar onze armzalige potlood-tekenaar mee moest werken. Die beschrijvingen en details voeg ik allemaal toe om zo duidelijk mogelijk over te brengen wat ik bedoel of voor welke vibe ik wil gaan. Communicatie hierin is zo belangrijk, dat je het beter overdreven duidelijk kunt uitleggen, dan het aan de interpretatie van de ander overlaten. Zelf kun je iets haarscherp en duidelijk in je hoofd hebben, maar je moet bedenken dat de inkleurder al deze pagina’s voor de eerste keer ziet.

Vaak zijn er nog wat kleine feedbackpuntjes die Jimmy en ik bespreken in een videocall en dan zijn de definitieve kleurenpagina’s klaar.

Opmaak

Tegen deze tijd ben ik wel klaar met die verdomde strip.
Ik heb nu zo lang naar al die panels gekeken, dat ik het liefst gewoon door wil met het volgende. Maar in deze fase moet er nog wel het een en ander gebeuren. Het belangrijkste daarvan is de captions en tekstballonnen plaatsen. Vaak is dat een goed moment voor een laatste tekstuele controle.
Nu is de pagina helemaal compleet:

Nu is het een kwestie van alle pagina’s in het boekje op de juiste volgorde opmaken.
Die laatste stappen kosten me soms erg veel energie. Zoals zoveel mensen ben ik vooral een starter en niet zo’n afmaker.

Daarom probeer ik mijn motivatie om een issue daadwerkelijk af te ronden uit te besteden aan jou, beste lezer.
Door een pre-order week te organiseren waarin mensen De Lijn alvast vooruit kunnen bestellen, creëer ik een onwijze stok achter de deur voor mezelf. En laat die pre-orderweek nou net volgende week beginnen. Dus nog even geduld en dan mag jij mijn stok achter de deur weer zijn (oh en het epische vervolg van De Lijn lezen natuurlijk).

Dat was een kijkje in de keuken

Hopelijk heb je genoten van dit kijkje in de keuken bij het maken van De Lijn #05.
Heb je nog vragen over het proces?
Zie je de volgende keer liever een ander proces?
Of ben je zelf bezig aan een strip en pak jij het helemaal anders aan?
Of wil je vooral weten wat het mooiste moment van de dag is om over het Trekvlietplein te wandelen?
Laat het me weten in het commentaarveld hieronder!